Welkom
Welkom op de website van het Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek. TGE stelt zich ten doel de kwaliteit van de morele bezinning op actuele veranderingen binnen de gezondheidszorg te bevorderen. Verschillende invalshoeken, benaderingen en levensbeschouwingen komen aan bod.
Publiceren in TGE?
Bekijk de auteursrichtlijnen
Word abonnee
Bekijk hier de mogelijkhedenRedactie
Neem contact op met de redactieOp zoek naar nieuwe kleren voor de keizer
Dr. Donald van Tol
De psychiatrie moet op de schop, is de kortste samenvatting van Mensen zijn ingewikkeld, waarin Floortje Scheepers - afdelingshoofd psychiatrie en hoogleraar Innovatie in de GGZ - zoekt naar andere wegen voor de psychiatrie. De vraag ‘wat is de kern van mentale ontregeling?’ is daarbij haar uitgangspunt.
...Hoe willen wij zorgen voor ouderen in onze samenleving?
Dr. Tijs Vandemeulebroucke
In deze nieuwe rubriek interviewen we een gepromoveerde onderzoeker in de bioethiek. De aftrap is voor dr. Tijs Vandemeulebroucke, die op 27 november 2019 promoveerde in de biomedische wetenschappen aan het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht van de KU Leuven.
Zijn proefschrift, dat focust op de ethiek, is...
Zacht
Dr. Hilde Buiting
Waaiert het kleurrijke gordijn in de deuropening.
Zonder zelf aanwezig te zijn,
Laat het de broeierige warmte zien.
Overal;
Als een blad, snel dwarrelend, vanuit een massief ogende boom.
Buiten staan twee fietsen,
Van een bijzondere, elegante bouw.
Sterk, krachtig en kwetsbaar.
Ongevoelig voor trend...
Het creëren van een ander ‘normaal’
Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer
Kunstenaar Victor Sonna heeft bijzondere fietsen (recycled artbikes) gemaakt van afvalmateriaal. De onderdelen van de artbikes zijn niet glad, maar bobbelig. De artbikes zijn uniek en lijken niet op de fietsen die je in het straatbeeld tegenkomt. Sonna liet zich inspireren door kunstenaars als Picasso en Matisse. Ni...
Het lichaam als centrum en voorwerp
Dr. Maarten Coolen
Theo Wobbes onderzoekt in dit boek hoe de verhouding van de mens tot zichzelf aan de orde komt in de ontmoeting van de patiënt met zijn arts. Een filosofisch-ethische reflectie op deze verhouding is bijzonder interessant, zeker wanneer ze afkomstig is van een auteur die zowel filosoof is als arts.
Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg
Dr. Rob P.A. Janssen
Elke patiënt, zorgprofessional en bestuurder heeft met kwaliteit en veiligheid te maken. Wat is kwaliteit van zorg? Hoe meet je dit in de praktijk? Hoe ontstaat een richtlijn en hoe ga je om met multidisciplinaire medische vraagstukken? Wanneer is zorg doeltreffend en doelmatig? Hoe definieer je waardegedreven zorg ...
Sterven. Tijd voor een ander verhaal en: Het leven voltooien. Tien persoonlijke verhalen over de waarde van leven met sterven
Dr. Brenda Mathijssen
In het tweeluik Sterven en Het leven voltooien roept Ineke Visser op tot een nieuw verhaal over sterven in de Nederlandse samenleving. Zij vraagt om meer aandacht voor de gelaagdheid van het stervensproces en pleit ervoor dat sterven als een wezenlijke en kostbare menselijk ervaring wordt gezien. Als lezer kun je di...
Zorg
Dr. Anne-Fleur van der Meer
Deze bundel laat zien hoe het thema ‘zorg’ is voorgesteld in romans en verhalen. ‘Zorg’ heeft daarbij een brede betekenis – van facetten van zorgsector, tot de concrete handeling van zorgen. De bundel bevat bijdragen van onder meer zorgprofessionals, antropologen, literatuurwetenschappers en schrijvers over uiteenlo...
Inhoudsopgave TGE 31, 2, 2021
Redactioneel
De dynamiek van geïnformeerde toestemming
Gert Olthuis
Onderzoek en Reflectie
Het vragen van toestemming voor wetenschappelijk onderzoek op de intensive care volwassenen in acute noodsituaties
Marjolein Timmers, Ditty van Duijn en Erwin Kompanje
De RMRS-NL: Een nieuw instrument om de morele ...
De dynamiek van geïnformeerde toestemming
Dr. Gert Olthuis
Een groep Canadese onderzoekers vroeg jaren geleden aan een panel van bioethici wat de grootste gezondheidsethische uitdagingen zijn voor patiënten en hun families (Breslin et al, 2005). Daar rolde een intrigerende top tien van uitdagingen uit. Zeker drie van die tien uitdagingen hadden betrekking op besluitvorming ...
Het vragen van toestemming voor wetenschappelijk onderzoek op de intensive care volwassenen in acute noodsituaties
Mr. Marjolein Timmers
Naast het leveren van goede patiëntenzorg is het verrichten van medisch-wetenschappelijk onderzoek (‘onderzoek’) een kernactiviteit van (academische) ziekenhuizen. Dit onderzoek heeft de bevordering van kennis tot doel, om: (1) de meest effectieve behandeling voor een bepaalde aandoening te vinden, (2) meer kennis t...
Opportunistische genoomscreening: normatieve reflectie
Prof. dr. Guido de Wert
De translatie van genomics in ‘gepersonaliseerde geneeskunde’ (vaak ook aangeduid met termen als ‘precisie-’ of ‘gestratificeerde’ geneeskunde) impliceert een paradigmawisseling: de traditionele ‘one size fits all’-gezondheidszorg maakt, zo luidt de belofte, geleidelijk plaats voor maatwerk, rekening houdend met de ...
De RMRS-NL: Een nieuw instrument om de morele veerkracht van zorgverleners te meten
Malene van Schaik, MA, MSc
Steeds meer onderzoek laat zien dat zorgverleners in de dagelijkse praktijk veel morele stress ervaren: de negatieve emoties die men ervaart als gevolg van moreel lastige situaties (Morley et al., 2019). Morele stress kan op korte termijn leiden tot frustratie, schuldgevoelens en fysieke klachten zoals vermoeidheid,...
Euthanasie bij gevorderde dementie. Schriftelijke verklaring en wet of wetsgeschiedenis
Dr. Ton Vink
We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them. (Albert Einstein)
Moet de wetsgeschiedenis altijd bepalend zijn voor de toepassing van wet of wetsartikel? Wat betekent deze vraag voor art. 2.2 (de schriftelijke verklaring) van de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en Hulp...
Euthanasierecht is méér dan de Wtl
Prof. mr. dr. Martin Buijsen
Recht is interpretatie. In de zaak van de koffie-euthanasie draaide het om de interpretatie van het schriftelijke euthanasieverzoek van de verpleeghuisbewoonster door de betrokken specialist ouderengeneeskunde, om de interpretatie van die interpretatie door de Regionale toetsingscommissie euthanasie, de strafrechter...
Nawoord dr. Ton Vink
Dr. Ton Vink
Buijsen heeft zeker gelijk waar het gaat om het belang van art. 8 EVRM. Door mijn focus op de situatie van gevorderde dementie waarin patiënte in de ‘koffie-zaak’ zich natuurlijk reeds bevond bij het beroep op de schriftelijke verklaring, is dat buiten beeld gebleven. Noot 1 bij mijn openingsregels verwijst naar het...
Geestgreep
Olivier van Eijk
Elke ochtend heeft het raam een nieuw venster. Vandaag is het van eik.
In het gerimpelde hout staart een oog.
Een A4 van licht ligt op mijn laken;
onderaan mijn grote teen zit
een beurse plek als een verlekkerd loerende pad.
Iemand betreedt mijn kamer, iemand verlaat het.
A4 wordt A3 wordt A2 een op een ge...
Veilige zorg, maar hoe doe je dat in de dagelijkse praktijk?
Marlou Otten, MA
In het signalement ‘Veilige zorg, goede zorg?’ onderzoekt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (2019, noot 1) ‘welke betekenissen de waarde van veiligheid krijgt, hoe veiligheid in de zorg is geïmplementeerd en wat er beter kan’. Het CEG onderscheidt drie betekenissen van veilige zorg. In de eerste twee – veilige z...
Een rauw jaar – Kamagurka en het verpleeghuis
Drs. ir. Hermien Goderie-Plomp
Als specialist ouderengeneeskunde werkend in het verpleeghuis kan ik stellen dat het afgelopen jaar een zeer impactvol jaar is gebleken, een rauw jaar. Covid-19 heeft rondgeraasd in de verpleeghuizen en daar waar we normaliter vooral bezig zijn met weldoen en leven aan de dagen toevoegen, stond ons dagelijks werk nu...
Inhoudsopgave TGE 31, 1, 2021
Themanummer:
COVID-19 – ethische aspecten
COVID-19 – medisch-ethische, zorgethische en onderzoeksethische aspecten
Dr. Gert Olthuis
Terwijl het kabinet zich ten aanzien van het beleid om de coronacrisis te bestrijden laat adviseren door een Outbreak Management Team (OMT) met artsen, infectiologen, virologen en microbiologen, is het maatschappelijk debat over de crisis en de genomen maatregelen toch vooral een ethisch debat. In dit themanummer va...
Fair innings: geen fair play bij triage … maar loting evenmin. Een pleidooi voor selectie op basis van kalenderleeftijd bij triage van coronapatiënten voor IC-opname
Mr. Onno Brinkman
Het draaiboek dat de artsenfederaties in juni vorig jaar hebben opgesteld voor de triage van coronapatiënten voor IC-opname beschrijft hoe artsen moeten beslissen over wie er wel en wie niet een IC-plek krijgt, als door de coronapandemie de druk op de IC landelijk zo hoog oploopt dat er tekorten ontstaan en triage n...
Een medisch-ethisch kader voor een zorginstelling tijdens de COVID-pandemie
Dr. Willemien van de Water
Zoals veel zorginstellingen heeft ook de Alrijne Zorggroep (1) bij aanvang van de COVID-pandemie maatregelen genomen om de continuïteit van de patiëntenzorg veilig te stellen. In deze hectische periode moesten in korte tijd veel medische en organisatorische besluiten worden genomen. Gelet op de aard van de problemen...
Kwetsbare anti-helden: ethische veerkracht van verpleegkundigen in het perspectief van Emmanuel Levinas
Dr. Linus Vanlaere
Meer dan ooit is ethische veerkracht van verpleegkundigen vandaag aan de orde. Maar wat houdt ethische veerkracht eigenlijk in? Na een situering en verkenning van dit begrip, plaatsen we ethische veerkracht in het perspectief van een relationele ethiek die geïnspireerd is door de filosofie van Emmanuel Levinas. Door...
Casus: Naar een vaccin voor COVID-19
Karin Janssen van Doorn, MD, PhD
Sinds december 2019 is de wereld in de ban van een nieuw virus (SARS-CoV-2), dat voor het eerst werd vastgesteld in Wuhan, China en tot een wereldwijde pandemie heeft geleid. Het virus veroorzaakt een ziekte, die we kennen als ‘coronavirus disease 2019’ (COVID-19). Hoewel de manifestatie van het virus heterogeen is ...
Juridisch commentaar: Besmettingsstudies met coronavirus niet bij voorbaat ontoelaatbaar
Mr. dr. Corrette Ploem
Een van de vragen uit de casus is of gezonde vrijwilligers, tussen de 18 en 45 jaar oud, in het kader van de zoektocht naar (het beste van) een COVID-19 vaccin, het coronavirus (SARS-CoV-2), zoals het in de natuur voorkomt – het wilde type of een gemanipuleerd en gedeeltelijk verzwakt virus – toegediend mogen krijge...
Ethisch commentaar: Ethisch verantwoord onderzoek naar een vaccin voor COVID-19: vragen bij ‘Human Challenge Studies'
Dr. Els Maeckelberghe
De zoektocht naar een goed vaccin tegen SARS-CoV-2 laat wetenschappers over de hele wereld overuren draaien. Een groot publiek belang staat op het spel: de gezondheid van (kwetsbare) mensen en het publieke leven. Op 20 oktober 2020 werd in Groot-Brittannië een trial aangekondigd waarbij in januari 2021 vrijwilligers...
Medisch commentaar: Vrijwilligers infecteren met COVID-19: welk doel heiligt dit middel?
Dr. Frans Th. M. Huysmans
In deze casus (TGE, 2021 (1) wordt het ‘gecontroleerd humaan infectiemodel’ voorgesteld om de ideale dosis van een vaccin tegen COVID-19 te bepalen. Twee vragen worden opgeworpen: moet bij besmetting het zogeheten wilde virus worden gebruikt of een verzwakte of gemodificeerde variant en kan remdesevir als ‘rescue th...
Nawoord Uit de praktijk
Karin Janssen van Doorn, MD, PhD
De voorgestelde casus dateert van mei 2020. De ernst van de coronapandemie was inmiddels duidelijk en wetenschappers probeerden medicatie en vaccins te ontwikkelen om de pandemie in te dammen en zieken te genezen. De werking van het SARS-CoV-2 virus was niet goed bekend. Een ‘challenge studie’ is een manier om meer ...
Addendum: Vaccinatie tegen SARS-CoV-2: door God verboden of juist mogelijk gemaakt? Een visie vanuit Rooms-katholiek perspectief
Prof. dr. Frans J. van Ittersum
In een eerder artikel in TGE wezen we op de vele discussies rond vaccinatie vanuit christelijk perspectief (Van Ittersum, 2020). Ook nu is er veel weerstand tegen SARS-CoV-2-vaccins waar te nemen. Het gaat daarbij in de media vaak over de veiligheid van de snel ontwikkelde vaccins. Veiligheid is vanuit christelijk p...
Vaccineren, hoe doe je dat?
Dr. Karin Janssen van Doorn
Vaccinatieprogramma’s kennen een lange geschiedenis en zijn ethisch verdedigbaar. Immers, niet alleen de overheid, maar ook de maatschappij speelt een belangrijke rol in het optimaliseren van de gezondheid van het individu.
Globaal zijn er drie groepen waaraan een vaccin kan worden toegediend.
Een collage van ethiek in tijden van corona
Dr. Guus Timmerman
Ethiek in tijden van Corona van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) bevat dertien essays door in totaal 32 auteurs en werd half december jl. online gezet. De essaybundel is toepasselijk geïllustreerd met collages van fragmenten van coronagerelateerde afbeeldingen uit de media, gemaakt door twee masterstudent...
‘Een bijzonder nuttige en waardevolle fictie’. Beate Rössler: Autonomie. Een essay over het vervulde leven
Prof. dr. Ignaas Devisch
Wie gebruikt het woord autonomie niet? Het zit zo ingeburgerd in ons taalgebruik en ons dagelijks leven dat we er gemakshalve van uitgaan dat we daadwerkelijk een autonoom leven leiden. Maar is dat wel zo? Om dit spanningsveld – het idee en het ideaal versus de alledaagse ervaringen – gaat dit interessante en goed g...
Inhoudsopgave TGE 30; 4: 2020
Themanummer Dokter ziek van controle
Redactioneel
Dokter ziek van controle?
Hilde Buiting en Steven Dorrestijn
Capita Selecta
Controle met en over slimme technologieën
Merel Noorman
Persoonsgerichte zorg, regeldruk en regelruimte: Van regelreflex naar spiegelreflex
Hester van de Bovenkamp, Annemiek ...
Dokter ziek van controle?
Dr. Steven Dorrestijn en dr. Hilde Buiting
De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde (VFG) organiseert ieder jaar in de herfst een congres over filosofische thema’s in de gezondheidszorg. Dit themanummer verschijnt in aansluiting op het congres, dat op zaterdag 9 november 2019 plaatsvond in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch, met als thema de vraag: ...
Controle met en over slimme technologieën
Dr. Merel Noorman
Wat kunnen data-gedreven slimme technologieën − ook wel Artificiële Intelligentie (AI) technologieën genoemd − betekenen voor controle in de gezondheidszorg? Artificiële Intelligentie is tegenwoordig overal te vinden en de term wordt te pas en te onpas gebruikt om allerlei soorten technologieën te beschrijven. In di...