Welkom

Op een zondagavond in april 2020 ging mijn telefoon; het was een senior medewerker van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunde (KNMG), die mede namens de Federatie Medisch Specialisten (FMS) vroeg of ik bereid was om, samen met vier andere academische ethici en de ethieksectie van ...

De coronapandemie heeft een enorme impact gehad op onze samenleving, maar ook veel blootgelegd. Bijvoorbeeld over hoe wij aankijken tegen verschillende vormen van zorg (cure vs. care), over hoe de manier van sterven in Nederland verschilt van die in Duitsland en over het opofferen van de economie ten bate van gezond...

Gedurende 2020 observeerde ik het gedrag van mijn Belgische landgenoten bij het dragen van mondmaskers. Die observaties resulteerden in een reeks schetsen en veldnotities die ik als basis gebruikte voor een visueel essay (Van Gorp, 2021). In dit artikel schets ik eerst kort de voornaamste bevindingen van deze studie...

Eenzaamheid is van alle tijden. Ook wel het stille lijden genoemd. Eenzaamheid is iets dat iedereen in meer of mindere mate, op verschillende momenten kan overkomen. Of het door de coronapandemie komt, of het de individualistische tijdgeest is, steeds meer filosofen pogen tegenwoordig dit onderwerp te analyseren en ...

Het boek Better, not perfect van M. H. Bazerman geeft inzicht in hoe we ons gedrag en processen van ethische besluitvorming kunnen verbeteren. Bazerman gaat daarbij uit van het utilitarisme, de ethische stroming die voorstaat dat handelingen zoveel mogelijk moeten bijdragen aan het nut voor en het welzijn van alle m...

Redacteuren Boer, Van Hoek en Mul beschouwen deze bundel als een pleidooi voor een ethiek van voorzichtigheid. Voorzichtigheid is de gepaste grondhouding bij ingrijpende vraagstukken die gepaard gaan ‘met gevoelens van twijfel, besef van mysterie en onvolledig menselijk kennen’ (p. 24). 

In dit erg lezenswaardige boek verkent Frits de Lange een ‘derde weg’ tussen enerzijds het ideaal van ‘succesvol ageing’ en anderzijds de ‘horror vacui’ van het ouder-worden dat alleen verval en aftakeling met zich meebrengt. Terwijl die laatste visie de levensloop verengt tot ‘opgaan, blinken en verzinken’, ontkent...

Al eerder publiceerde TGE (nr.2, 2020) onder de noemer Ethiekondersteuning – zorgethische perspectieven een serie artikelen die zijn ontstaan binnen de module ‘Ethische competenties in zorg- en welzijnsorganisaties’, die onderdeel is van de master Zorgethiek (Universiteit voor Humanistiek). Een opvallende bijdrage a...

Hedendaagse zorgorganisaties kenmerken zich door een hoge mate van complexiteit (Vosman & Niemeijer, 2017, 470). Er zijn vele betrokkenen voor nodig om goede geïnstitutionaliseerde zorg mogelijk te maken, van handen aan het bed tot managers en bestuurders (Tronto, 2013, 152). Om antwoord te kunnen geven op de vraag ...

Dagelijks maken artsen situaties mee waarbij ethische reflectie en het hebben van ethische competenties van belang zijn. De laatste jaren vindt er in de medische wereld een verschuiving plaats van ethiekbeoefening in ethische commissies, naar ethiekbeoefening op de werkvloer, bijvoorbeeld door middel van moreel bera...

In de context van psychische kwetsbaarheid onder zorgprofessionals en de schaamte en stigmatisering die daarin een rol spelen, heb ik mezelf in dit artikel de vraag gesteld in hoeverre er ruimte is voor mij als zorgprofessional om mijn psychische kwetsbaarheid te tonen. Tijdens het schrijven van dit artikel is mijn ...

Guy Widdershoven was tot aan zijn emeritaat in september 2020 hoogleraar Medische Filosofie en Ethiek en hoofd van de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora, voorheen Metamedica van Amsterdam UMC. Redactielid dr. Joke Lemiengre blikt met hem terug op zijn werk, en praat met hem over de dialogische opvatting van informe...

Mevrouw Jansen is 46 jaar en zij heeft een erfelijk verhoogd risico op borst- en eierstok-/eileiderkanker. In 2013 ondergaat zij een borstsparende operatie wegens een voorstadium van borstkanker. In 2014 worden preventief beide borsten en beide eierstokken/eileiders verwijderd. Hierbij worden geen verdachte afwijkin...

Eén van de hete hangijzers voor de formatie van een volgend kabinet is het D66-wetsvoorstel voltooid leven. In discussies daarover is het PERSPECTIEF-onderzoek dat in januari 2020 gereedkwam een belangrijke kennisbron. Dat onderzoek vloeide voort uit het eerdere rapport van de commissie Schnabel, dat een regeling vo...

De psychiatrie moet op de schop, is de kortste samenvatting van Mensen zijn ingewikkeld, waarin Floortje Scheepers - afdelingshoofd psychiatrie en hoogleraar Innovatie in de GGZ - zoekt naar andere wegen voor de psychiatrie. De vraag ‘wat is de kern van mentale ontregeling?’ is daarbij haar uitgangspunt.

In deze nieuwe rubriek interviewen we een gepromoveerde onderzoeker in de bioethiek. De aftrap is voor dr. Tijs Vandemeulebroucke, die op 27 november 2019 promoveerde in de biomedische wetenschappen aan het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht van de KU Leuven.

Zijn proefschrift, dat focust op de ethiek, is...

Waaiert het kleurrijke gordijn in de deuropening.

Zonder zelf aanwezig te zijn,

Laat het de broeierige warmte zien.

Overal;

Als een blad, snel dwarrelend, vanuit een massief ogende boom.

Buiten staan twee fietsen,

Van een bijzondere, elegante bouw.

Sterk, krachtig en kwetsbaar.

Ongevoelig voor trend...

Kunstenaar Victor Sonna heeft bijzondere fietsen (recycled artbikes) gemaakt van afvalmateriaal. De onderdelen van de artbikes zijn niet glad, maar bobbelig. De artbikes zijn uniek en lijken niet op de fietsen die je in het straatbeeld tegenkomt. Sonna liet zich inspireren door kunstenaars als Picasso en Matisse. Ni...

Theo Wobbes onderzoekt in dit boek hoe de ver­houding van de mens tot zichzelf aan de orde komt in de ontmoeting van de patiënt met zijn arts. Een filosofisch-ethische reflectie op deze verhouding is bijzonder interessant, zeker wanneer ze afkomstig is van een auteur die zowel filosoof is als arts.

Elke patiënt, zorgprofessional en bestuurder heeft met kwaliteit en veiligheid te maken. Wat is kwaliteit van zorg? Hoe meet je dit in de praktijk? Hoe ontstaat een richtlijn en hoe ga je om met multidisciplinaire medische vraagstukken? Wanneer is zorg doeltreffend en doelmatig? Hoe definieer je waardegedreven zorg ...

In het tweeluik Sterven en Het leven voltooien roept Ineke Visser op tot een nieuw verhaal over sterven in de Nederlandse samenleving. Zij vraagt om meer aandacht voor de gelaagdheid van het stervensproces en pleit ervoor dat sterven als een wezenlijke en kostbare menselijk ervaring wordt gezien. Als lezer kun je di...

Deze bundel laat zien hoe het thema ‘zorg’ is voorgesteld in romans en verhalen. ‘Zorg’ heeft daarbij een brede betekenis – van facetten van zorgsector, tot de concrete handeling van zorgen. De bundel bevat bijdragen van onder meer zorgprofessionals, antropologen, literatuurwetenschappers en schrijvers over uiteenlo...

Een groep Canadese onderzoekers vroeg jaren geleden aan een panel van bioethici wat de grootste gezondheidsethische uitdagingen zijn voor patiënten en hun families (Breslin et al, 2005). Daar rolde een intrigerende top tien van uitdagingen uit. Zeker drie van die tien uitdagingen hadden betrekking op besluitvorming ...

Naast het leveren van goede patiëntenzorg is het verrichten van medisch-wetenschappelijk onderzoek (‘onderzoek’) een kernactiviteit van (academische) ziekenhuizen. Dit onderzoek heeft de bevordering van kennis tot doel, om: (1) de meest effectieve behandeling voor een bepaalde aandoening te vinden, (2) meer kennis t...

De translatie van genomics in ‘gepersonaliseerde geneeskunde’ (vaak ook aangeduid met termen als ‘precisie-’ of ‘gestratificeerde’ geneeskunde) impliceert een paradigmawisseling: de traditionele ‘one size fits all’-gezondheidszorg maakt, zo luidt de belofte, geleidelijk plaats voor maatwerk, rekening houdend met de ...

Steeds meer onderzoek laat zien dat zorgverleners in de dagelijkse praktijk veel morele stress ervaren: de negatieve emoties die men ervaart als gevolg van moreel lastige situaties (Morley et al., 2019). Morele stress kan op korte termijn leiden tot frustratie, schuldgevoelens en fysieke klachten zoals vermoeidheid,...

We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them. (Albert Einstein)

Moet de wetsgeschiedenis altijd bepalend zijn voor de toepassing van wet of wetsartikel? Wat betekent deze vraag voor art. 2.2 (de schriftelijke verklaring) van de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en Hulp...

Recht is interpretatie. In de zaak van de koffie-euthanasie draaide het om de interpretatie van het schriftelijke euthanasieverzoek van de verpleeghuisbewoonster door de betrokken specialist ouderengeneeskunde, om de interpretatie van die interpretatie door de Regionale toetsingscommissie euthanasie, de strafrechter...

Buijsen heeft zeker gelijk waar het gaat om het belang van art. 8 EVRM. Door mijn focus op de situatie van gevorderde dementie waarin patiënte in de ‘koffie-zaak’ zich natuurlijk reeds bevond bij het beroep op de schriftelijke verklaring, is dat buiten beeld gebleven. Noot 1 bij mijn openingsregels verwijst naar het...

Elke ochtend heeft het raam een nieuw venster. Vandaag is het van eik.
In het gerimpelde hout staart een oog.

Een A4 van licht ligt op mijn laken;

onderaan mijn grote teen zit

een beurse plek als een verlekkerd loerende pad.

Iemand betreedt mijn kamer, iemand verlaat het.

A4 wordt A3 wordt A2 een op een ge...

In het signalement ‘Veilige zorg, goede zorg?’ onderzoekt het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (2019, noot 1) ‘welke betekenissen de waarde van veiligheid krijgt, hoe veiligheid in de zorg is geïmplementeerd en wat er beter kan’. Het CEG onderscheidt drie betekenissen van veilige zorg. In de eerste twee – veilige z...

Als specialist ouderengeneeskunde werkend in het verpleeghuis kan ik stellen dat het afgelopen jaar een zeer impactvol jaar is gebleken, een rauw jaar. Covid-19 heeft rondgeraasd in de verpleeghuizen en daar waar we normaliter vooral bezig zijn met weldoen en leven aan de dagen toevoegen, stond ons dagelijks werk nu...

Terwijl het kabinet zich ten aanzien van het beleid om de coronacrisis te bestrijden laat adviseren door een Outbreak Management Team (OMT) met artsen, infectiologen, virologen en microbiologen, is het maatschappelijk debat over de crisis en de genomen maatregelen toch vooral een ethisch debat. In dit themanummer va...