Welkom

Dankzij antropologen en sociologen weten we dat ons lichaam verre van een vanzelfsprekend gegeven is (Moore & Casper, 2015; Shaw, 2015). Neem bijvoorbeeld de wijze waarop we omgaan met lichaamsvocht zoals bloed, speeksel, zweet, urine, ontlasting, tranen, enzovoort (zie Moore & Casper, p.72). Al deze verschillende v...

Nieuwe epigenoomtechnologieën bieden in potentie de mogelijkheid om snel en betrouwbaar het gehele epigenoom te screenen op risicofactoren voor verschillende typen kanker. Daarmee kunnen bevolkingsonderzoeken naar kanker in de toekomst mogelijk worden verbeterd. Het epigenoom kan echter ook moreel gevoelige informat...

In 1966 vond in Nederland de eerste niertransplantatie plaats. In de decennia daarna probeerden particuliere organisaties zoals de Nierstichting en (semi-)overheidsinstanties zoals de Nederlandse Transplantatie Stichting het grote publiek te overtuigen van het belang van postmortale orgaandonatie. Er werd gediscussi...

In zijn artikel focust Schenderling zich met name op de negatieve visie op orgaandonatie, met zes anti- en twee pro-donation reaction patterns. Het is belangrijk om deze kritiek serieus te nemen. Enerzijds om te reflecteren op de vraag of we orgaandonatieprocedures dienen te continueren, anderzijds om te achterhalen...

De reactie van Jan Bollen is een mooie aanvulling op mijn artikel. Het is goed om de feitelijke procedure rond orgaandonatie zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven om verwarring bij potentiële donoren en ontvangers te voorkomen. Eén ding wil ik graag rechtzetten. In het artikel beschrijf ik hoe een bepaalde groep cri...

Sportartsen worden in de sportmedische praktijk geregeld geconfronteerd met de hulpvraag van een geblesseerde sporter om een pijnstillende behandeling, waardoor de sporter inzetbaar kan blijven in zijn of haar sport. Op de langere termijn kan sporten met pijnstilling echter leiden tot meer pijn en fysieke beperking ...

Het artikel van Schoots en Leget is een uitstekende, genuanceerde aanvulling op een doorgaans sterk object-gerichte praktijk met een versmallende blik. In de opgevoerde casus staat meer op het spel dan een belangrijke wedstrijd. Dit wordt glashelder. De nagestreefde versmelting van de verstaanshorizon van sportarts ...

We hebben met plezier en instemming kennis genomen van de sportfilosofische overwegingen bij de besproken casus en methode voor sportmedisch morele dialoog. Wij zijn ons zeer wel bewust van de manier waarop de economisch-utilitaristische context van de moderne sport het leven van een topsporter/patiënt bepaalt. 

In dit boek richt Chris Gastmans zich vooral tot zorgverleners, die hij voor ogen houdt dat de zorg rekening moet houden met zowel de kwetsbaarheid van mensen als met hun waardigheid. De waardigheid is wat hem betreft de kern van de zorg, het ‘ethisch kompas’ voor zorgverleners is dan ook ‘de menselijke waardigheid ...

“De cursus gaat over geluk bij Aristoteles. De locatie is schitterend. Zou jij kunnen? Zou jij zin hebben?” Niet veel later stapt Marc van Dijk (journalist, kinderboekenschrijver en kunstenaar) in het vliegtuig naar Kreta om een week lang te kunnen luisteren, praten en schrijven met de nieuwe Denker des Vaderlands, ...

Wie dacht dat de stroom aan euthanasieboeken na een halve eeuw debat in Nederland zo stilaan zou verdrogen, vergist zich. Recent kwamen twee nieuwe boeken uit: een abstract rechtsfilosofische verhandeling over het recht op zelfbeschikking en een bundel concrete ervaringsverhalen van mensen wiens naaste koos voor eut...

Op 11 november 2020 promoveerde dr. Verna Jans aan de Universiteit Maastricht op haar proefschrift getiteld From Lab to Fertility Clinic - The Welfare of the child and the ethics of introducing new reproductive technologies. Voor deze rubriek stelde redactielid dr. M. Caroline Vos haar een aantal vragen over haar pr...

Narratieve verantwoording (‘tellen en vertellen’) draait om het idee dat verhalen de authentieke beleving van de kwaliteit van zorg laten zien. Beleving die niet uit de gebruikelijke verantwoordingscijfers gehaald kan worden. Het verschil tussen de leefwereld van cliënten en de systeemwereld van professionals staat ...

Morgen wordt alles beter geeft uitgebreid aandacht aan de nieuwe mogelijkheden van gentechnologie, zoals Niet-Invasieve Prenatale Tests (NIPT), gene editing, de verbetering van de mens, enzovoort. De belofte om hierbij ook de nodige aandacht te schenken aan langzame vragen, maken de auteurs ook hard. 

De dood bespreekbaar maken: het is de missie van de schrijvers van ‘Ik weet niet wat ik zeggen moet…’ In hun handzame boek vol praktische tips is dat ook precies wat ze doen – de dood, verlies en rouw bespreekbaar maken – ook voor mensen die geen idee hebben hoe dat moet. Met handreikingen, voorbeeldgesprekken en ze...

Terwijl het virus in het najaar van 2021 opnieuw bezig is met een stevige comeback, organiseerde de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde (VFG) een jaar geleden haar jaarcongres onder de titel “Filosofie van het Virus”. De coronacrisis dwingt ons voortdurend tot urgente inspanningen en maatregelen die de hele sam...

De titel van dit artikel is een woordspeling op Charles Rosenbergs bekende essay ‘What is an epidemic?’ (1989), waarin medisch historicus Rosenberg stelt dat epidemieën over het algemeen verlopen volgens steeds terugkerende sociaal-culturele patronen. Het volgt dat we een epidemie voornamelijk moeten zien als een ma...

27 februari 2020: tijdens een speciale uitzending van de NOS over het coronavirus krijgt Minister Bruins een briefje in de hand gedrukt. De eerste bevestigde Covid-patiënt is die middag opgenomen in het Elisabeth Tweesteden ziekenhuis in Tilburg. 3 maart 2020: tijdens een bijeenkomst over het verkennen van samenwerk...

Een steeds terugkerende maatschappelijke discussie is het invoeren van een vaccinatieplicht. Deze discussie krijgt een grotere lading bij (de dreiging van) ziekte-uitbraken, zoals bij de uitbraak van COVID-19, en raakt meer op de achtergrond zodra deze onder controle zijn (Willems e.a. 2009, 1305). Onlangs verschene...

Professor Tamar Sharon is co-directeur van iHub, een interdisciplinair onderzoekscentrum van de Radboud Universiteit dat zich richt op digitale technologie en publieke waarden. Hoofdredacteur Gert Olthuis sprak met haar onder andere over de gevolgen van digitalisering op de maatschappij en de gezondheidszorg.

Op een zondagavond in april 2020 ging mijn telefoon; het was een senior medewerker van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunde (KNMG), die mede namens de Federatie Medisch Specialisten (FMS) vroeg of ik bereid was om, samen met vier andere academische ethici en de ethieksectie van ...

De coronapandemie heeft een enorme impact gehad op onze samenleving, maar ook veel blootgelegd. Bijvoorbeeld over hoe wij aankijken tegen verschillende vormen van zorg (cure vs. care), over hoe de manier van sterven in Nederland verschilt van die in Duitsland en over het opofferen van de economie ten bate van gezond...

Gedurende 2020 observeerde ik het gedrag van mijn Belgische landgenoten bij het dragen van mondmaskers. Die observaties resulteerden in een reeks schetsen en veldnotities die ik als basis gebruikte voor een visueel essay (Van Gorp, 2021). In dit artikel schets ik eerst kort de voornaamste bevindingen van deze studie...

Eenzaamheid is van alle tijden. Ook wel het stille lijden genoemd. Eenzaamheid is iets dat iedereen in meer of mindere mate, op verschillende momenten kan overkomen. Of het door de coronapandemie komt, of het de individualistische tijdgeest is, steeds meer filosofen pogen tegenwoordig dit onderwerp te analyseren en ...

Het boek Better, not perfect van M. H. Bazerman geeft inzicht in hoe we ons gedrag en processen van ethische besluitvorming kunnen verbeteren. Bazerman gaat daarbij uit van het utilitarisme, de ethische stroming die voorstaat dat handelingen zoveel mogelijk moeten bijdragen aan het nut voor en het welzijn van alle m...

Redacteuren Boer, Van Hoek en Mul beschouwen deze bundel als een pleidooi voor een ethiek van voorzichtigheid. Voorzichtigheid is de gepaste grondhouding bij ingrijpende vraagstukken die gepaard gaan ‘met gevoelens van twijfel, besef van mysterie en onvolledig menselijk kennen’ (p. 24). 

In dit erg lezenswaardige boek verkent Frits de Lange een ‘derde weg’ tussen enerzijds het ideaal van ‘succesvol ageing’ en anderzijds de ‘horror vacui’ van het ouder-worden dat alleen verval en aftakeling met zich meebrengt. Terwijl die laatste visie de levensloop verengt tot ‘opgaan, blinken en verzinken’, ontkent...

Al eerder publiceerde TGE (nr.2, 2020) onder de noemer Ethiekondersteuning – zorgethische perspectieven een serie artikelen die zijn ontstaan binnen de module ‘Ethische competenties in zorg- en welzijnsorganisaties’, die onderdeel is van de master Zorgethiek (Universiteit voor Humanistiek). Een opvallende bijdrage a...

Hedendaagse zorgorganisaties kenmerken zich door een hoge mate van complexiteit (Vosman & Niemeijer, 2017, 470). Er zijn vele betrokkenen voor nodig om goede geïnstitutionaliseerde zorg mogelijk te maken, van handen aan het bed tot managers en bestuurders (Tronto, 2013, 152). Om antwoord te kunnen geven op de vraag ...

Dagelijks maken artsen situaties mee waarbij ethische reflectie en het hebben van ethische competenties van belang zijn. De laatste jaren vindt er in de medische wereld een verschuiving plaats van ethiekbeoefening in ethische commissies, naar ethiekbeoefening op de werkvloer, bijvoorbeeld door middel van moreel bera...

In de context van psychische kwetsbaarheid onder zorgprofessionals en de schaamte en stigmatisering die daarin een rol spelen, heb ik mezelf in dit artikel de vraag gesteld in hoeverre er ruimte is voor mij als zorgprofessional om mijn psychische kwetsbaarheid te tonen. Tijdens het schrijven van dit artikel is mijn ...

Guy Widdershoven was tot aan zijn emeritaat in september 2020 hoogleraar Medische Filosofie en Ethiek en hoofd van de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora, voorheen Metamedica van Amsterdam UMC. Redactielid dr. Joke Lemiengre blikt met hem terug op zijn werk, en praat met hem over de dialogische opvatting van informe...

Mevrouw Jansen is 46 jaar en zij heeft een erfelijk verhoogd risico op borst- en eierstok-/eileiderkanker. In 2013 ondergaat zij een borstsparende operatie wegens een voorstadium van borstkanker. In 2014 worden preventief beide borsten en beide eierstokken/eileiders verwijderd. Hierbij worden geen verdachte afwijkin...

Eén van de hete hangijzers voor de formatie van een volgend kabinet is het D66-wetsvoorstel voltooid leven. In discussies daarover is het PERSPECTIEF-onderzoek dat in januari 2020 gereedkwam een belangrijke kennisbron. Dat onderzoek vloeide voort uit het eerdere rapport van de commissie Schnabel, dat een regeling vo...