Welkom

Bij de ethische beschouwing van Ghislaine van Thiel en Féline Scheijmans in dit nummer van TGE (p.30) moest ik denken aan het hedendaagse pleidooi voor passende zorg (zie ZiN/NZa, 2020). Het artikel bespreekt de zogenaamde Pakketsluis – een beleidsmaatregel die de toelating van dure geneesmiddelen in het basispakket...

Na jaren van groeiende onrust over de toegankelijkheid en betaalbaarheid van sommige geneesmiddelen, besloot de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in 2015 om de instroom van extreem dure geneesmiddelen in het basispakket van de zorgverzekering te reguleren. De beleidsmaatregel die zij daarvoor in het lev...

Volgens Devisch (2015) staat een organisatie nooit stil. Hij verwijst in zijn werk naar de filosoof Jean Luc Nancy. “Nancy’s notion of the singular goes the other way around: organizations are able to function because they differ from themselves and change all the time” (69). Devisch (in: Wesseling & Langenberg, 201...

Zorgtechnologieën worden verwachtingsvol beschouwd als een belangrijke oplossing voor personeelstekorten in de zorg. Ook de langdurige zorg staat in deze tijd van vergrijzing onder grote druk en zoekt oplossingen in de technologische hoek. Daarnaast werd noodgedwongen het gebruik van zorgtechnologie, met name het be...

Chris Gastmans is hoogleraar medische ethiek aan de Katholieke Universiteit Leuven en tevens directeur van het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht. Hij doceert en publiceert over zorgethiek en medische ethiek, in het bijzonder over ethische problemen in de zorg voor ouderen en in de zorg rondom het levenseinde....

De laatste decennia is aardig wat onderzoek gedaan naar de betekenis van het lichaam in de wijze waarop we ons tot de wereld verhouden. Veel inzichten zijn verkregen in de rol die het lichaam speelt in het aanleren, vergaren en inzetten van kennis en vaardigheden. Uitgangspunt daarbij is meestal de gedachte dat het ...

Stilte kun je niet horen, niet zien, niet ruiken en niet proeven. Het gaat, als we het hebben over stilte, steeds om iets anders dan stilte zelf.’ (P37) Het boek Stilte, geste, stem van René ten Bos staat vol met frases als deze. Zinnen die aanzetten tot denken en met het grootste gemak kunnen worden toegepast op hu...

Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid bracht eind 2022 het Signalement ‘Onbedoelde en ongewenste uitkomsten in de zorg; normhandhaving, leren en herstel’ uit. Kern ervan is het onderscheiden van drie morele logica’s in de reacties als iets kennelijk mis is gegaan in de dagelijkse zorgpraktijk. Aanleiding ervoor is d...

Opkomen voor mensen in kwetsbare posities staat tegenwoordig al snel onder verdenking van ‘wokeness’, van activisme, en van opposities creëren die de samenleving splijten. Minister Ye?ilgöz (Justitie en Veiligheid) zegt het ‘wokisme’ te zullen bestrijden: ‘er bestaat geen recht om niet gekwetst te worden’ (HJ School...

Mensen hebben het recht op een zelfgekozen levenseinde. En als zij die keuze op een weloverwogen manier hebben gemaakt, dan zouden zij bovendien toegang moeten hebben tot dodelijke middelen die hen in staat stellen om die ook daadwerkelijk op een humane manier uit te voeren.

De basisidee van ‘gezonde steden’ is dat gezondheidsbevordering en het verkleinen van sociale gezondheidsverschillen alleen kans van slagen hebben, als tegelijkertijd wordt ingezet op inclusieve stadsontwikkeling, het bestrijden van sociale ongelijkheid en democratische inspraak. 

'Help mij, dit is mijn laatste kans!’ Steeds vaker proberen patiënten online via crowdfunding geld in te zamelen voor hun medische behandeling. Vaak gaat het om zorg die in Nederland niet vergoed wordt, waarvan de werkzaamheid onduidelijk is en de kwaliteit niet gegarandeerd. Maar wanhoop doet bijzondere dingen met ...

“Willen we een wereld waar alles wat afwijkt van het normale wordt uitgebannen of […] een wereld waar verschillen positief worden geduid en ruimte wordt gemaakt voor verschil?” Met deze vraag als leidraad onderzoeken Hans Kröber en Xavier Moonen hoe aanstaande ouders een afgewogen keuze kunnen maken over deelname aa...

Eén van de grondleggers van de Nederlandse medische ethiek, Paul Sporken, beschouwt ‘authentieke humaniteit’ als de basisnorm van ethiek (Sporken, 1972). Het is de taak van de ethiek om de inhoud van menselijkheid in allerhande situaties zodanig te verhelderen dat zij richting kan geven aan ons handelen. Humaniteit ...

Dit artikel behandelt de vraag of abortus nog een aanvaardbare optie is om een zwangerschap te beëindigen als ectogenese het mogelijk zou maken om de zwangerschap buiten de baarmoeder voort te zetten. Dit wordt onderzocht aan de hand van verschillende ethische kwesties die tegen elkaar afgewogen worden: de morele st...

Ethische analyse van opkomende technologie vergt een inschatting van vooralsnog onbepaalde vooruitzichten. Die contouren worden scherper gesteld door pragmatische beoordelingen van relevante factoren in het heden en de nabije toekomst. Voor kunstmatige amnion- en placentatechnologie (KAPT) betekent dit dat de toepas...

Risico’s die samenhangen met het geven van zorg aan anderen nemen binnen de langdurige zorg een prominente plek in, in ons denken over kwaliteit van zorg en in het verlengde daarvan in ons denken over kwaliteit van leven. Immers, kwaliteit van zorg heeft de intentie direct bij te dragen aan kwaliteit van leven van m...

Mag een arts eigen patiënten als proefpersoon werven voor een door hemzelf uit te voeren medisch-wetenschappelijk onderzoek? Uit het oogpunt van vrijwilligheid zitten hier haken en ogen aan. Verschillende regelgevingen beantwoorden de vraag op eigen wijze. Dit vraagt om een (ethische) doordenking van de kwestie. Het...

Vorig jaar verscheen Michel Serres and French Philosophy of Science van de Belgische filosoof Massimiliano Simons. Michel Serres was een Franse wetenschapsfilosoof die in 2019 overleed en een lijvig oeuvre achterliet over de overlap tussen de meest uiteenlopende kennisdomeinen. Serres werd geboren in 1930 en ging na...

Een arts moet ingrijpen bij overbehandeling. Daarvoor zijn ethische redenen. Overbehandeling komt voor in vrijwel alle takken van de medische praktijk. Soms kan dit met een lichtere bril bezien worden, bijvoorbeeld bij de grenzen van de cosmetische chirurgie (de steeds weer mislukte neus van wijlen Michael Jackson)....

Kan technologie voor ons zorgen? Richart Huijzer zou die vraag ontkennend beantwoorden. ‘Een robot kan wel werkzaam zijn in de zorg, maar humaniteit moet van mensen komen’ [p.262], zo betoogt Huijzer in zijn boek Humaniteit en technologie in de zorg.

In dit populairwetenschappelijke boek, dat eind 2019 uitkwam, bespreekt filosoof Aldo Houterman het menselijk lichaam en bewegen aan de hand van voorbeelden uit de sport en uit de kunsten. Met de titel zet hij zich meteen af tegen het ‘wij zijn ons brein’-gedachtegoed van neurowetenschappers als Dick Swaab en Victor...

Enkele jaren geleden schreef de Amerikaanse oncoloog en bioethicus Ezekiel Emanuel een intrigerende longread in The Atlantic, waarvan een vertaling integraal is gepubliceerd in de NRC (18 oktober 2014): ‘Vanaf mijn 75ste jaar zeg ik ‘nee’ tegen antibiotica’ (Amerikaanse titel: Why I hope to die at 75). De dood is we...

‘Ze vragen of wij wel gegeten hebben, of onze jassen warm genoeg zijn, hebben kusjes voor op zere plekjes, geven zusjes poppen, broertjes krijgen een trein’ (p. 9). Dit citaat komt uit Moeders, het nieuwste boek van Herman van Veen. En hoewel moeders de leidraad zijn in dit boek, kreeg ik tijdens het lezen tegelijke...

In deze bundel delen auteurs van diverse pluimage hun visie op gezond samenleven; een gezonde samenleving met individuen in verbinding met elkaar. Deze bevlogen wetenschappers vertellen hoe zij urgente maatschappelijke vraagstukken proberen te begrijpen en suggereren mogelijke duurzame oplossingen. Vijf kwesties wor...

In het afgelopen jaar oogstte de chatbot ChatGPT van het Open AI Institute alom ontzag, bewondering, en bezorgdheid. Deze chatbot produceert in antwoord op vragen zeer geloofwaardige tekst, die nauwelijks van menselijke communicatie te onderscheiden is. Dat kan buitengewoon handig zijn, bijvoorbeeld om medische info...

Er zijn in het leven altijd momenten te bedenken waarbij het verschillende kanten op had kunnen gaan. Iedereen denkt er wel eens over na wat er zou zijn gebeurd wanneer op zo’n moment een ander besluit zou zijn genomen. Nergens komt dat duidelijker naar voren dan in het indringende en rijk geschreven boek Onverwacht...

Diversiteit en inclusiviteit in de gezondheidszorg zijn belangrijk. Dat is een breed gedragen visie. Het ontwikkelen van een diverse en inclusieve (gezondheids)organisatie staat op vele agenda’s, is onderwerp van beleidsdagen en komt terug in visies en missies van gezondheidsinstellingen. Maar wat nu precies deze co...

In de geneeskunde is het biomedische model in het denken over ziekte en gezondheid dominant. Dit model heeft een stevige basis in de moleculaire biologie en heeft voor enorme vooruitgang gezorgd in het verklaren van ziekten en het ontwikkelen van evidence-based behandelingen. Ondanks het onmiskenbare succes van deze...

In de laatste decennia staat de problematiek van gender in toenemende mate in de aandacht. Het aantal mensen dat zich niet binair, dat wil zeggen als man of vrouw identificeert, groeit in de westerse wereld. De grootste Nederlandse genderkliniek, in het Amsterdamse UMC, geeft in een trendstudie aan dat de prevalenti...

Disability Studies bestudeert het leven met beperkingen, of disability als complex maatschappelijk verschijnsel. Het leven met beperkingen als vanzelfsprekend onderdeel van de menselijke conditie is geen gemeengoed binnen onze huidige samenleving.

Op een zaterdag tref ik in een rustig onderwijscentrum van het Erasmus MC Ryan Ramharak en Hafez Ismaili M'hamdi. Beiden actief binnen het zorgdomein en beiden jonge ouders, wat hen meteen bindt. Wat hen ook bindt, is hun interesse in het diversiteitsvraagstuk binnen de zorg. Voorafgaand aan dit gesprek heb ik hen g...

Casus 1

Tijdens een nachtdienst meldt zich een jonge vrouw van rond de dertig met haar 8-jarige zoontje bij de spoedkamer. Ze waren niet via de huisartspost (HAP) aangekondigd. De jongen heeft hevige buikpijn. Wanneer de nachtzuster om de reden van zelfverwijzing vraagt, geeft de moeder aan dat ze daar (daarmee be...

Opnieuw vraagt collega Charlie Obihara aandacht voor de persoonlijke ervaringen in zijn professionele leven, werkend als kinderarts in een groot ziekenhuis in Tilburg. Hij bevindt zich “in een positie waarin ik mijn mond open kan trekken” (Paauw, 2022), en doet dat gelukkig ook. Dit keer door twee korte casus te del...